روش تدریس

به عنوان یک معلم قطعاً تمایل دارید که بهترین روش تدریس خود را در کلاس‌ بکار ببرید. بنابراین بهتر است این محتوا را که راجع به توضیح روش تدریس و معرفی انواع روش تدریس است، از دست ندهید. این محتوا به شما ذهنیتی کاربردی و مناسب می‌دهد تا بهترین روش تدریس را برای کلاس درس، انتخاب کنید.

روش تدریس چیست؟

روش تدریس، مجموعه فعالیت‌هایی است که با توجه به امکانات موجود تعریف شده است تا مساعدترین زمینه را برای آموزش موثر فراهم آورد.

در واقع روش تدریس، مجموعه مراحل تجربی‌ است که برای رسیدن به یک هدف مشخص انجام می‌شود. به عبارتی روش تدریس بهترین و سریع‌ترین راهی است که هر معلمی برای رسیدن به هدفش از تدریس، باید آن را طی کند.

به عنوان مثال، یک روش تدریس فعال و هدفمند به معلم کلاس اول ابتدایی کمک می‌کند تا بخوبی تدریس کند و طبق یک استاندارد مشخص کلاس را پیش ببرد.

در مقاله روش تدریس کلاس اول ابتدایی که برگرفته از اصول و قواعد روش تدریس فعال است، می‌توانید یک نمونه روش تدریس موفق از یکی از اساتید تدریس خصوصی  را مشاهده کنید که توانسته است با روشی که بکار می‌برد، مبحث آموزش حروف الفبا را به شاگردانش بخوبی آموزش دهد.

 

 

انواع روش تدریس کدام است؟

از مراحل مهم و ضروری در طراحی آموزشی، انتخاب روش تدریس است. معلم باید بعد از انتخاب محتوا و قبل از تعیین وسیله مورد نیاز آموزشی، روش تدریس مناسب خود را انتخاب کند.

در ادامه انواع روش تدریس را معرفی کرده‌ایم که می‌توانید با کمک آن و با توجه به امکاناتی که از لحاظ آموزشی دارید، روش تدریس مناسب‌ شاگردتان را انتخاب کرده و آموزش را شروع کنید.

روش نمایشی؛ اولین روش تدریس مستقیم

روش تدریس نمایشی؛ یکی از انواع روش تدریس است که بر دیدن و مشاهده کردن استوار است. بهترین روش، برای زمانی است که معلم می‌خواهد کار کردن و عملکرد یک دستگاه را به دانش‌آموزانش نشان دهد.

روش تدریس نمایشی، برای درس‌های علمی و فنی کاربرد بیشتری دارد که نام دیگر این روش، روش تدریس مستقیم یا روش تدریس بصورت ارائه می‌باشد.

مراحل اجرای روش نمایشی:

1- مرحله آمادگی

در این مرحله معلم باید مراحل زیر را انجام دهد:

• مشخص کردن هدف تدریس؛
• فراهم کردن امکانات مورد نیاز؛
• سالم بودن ابزار و وسایل آموزشی؛

2- مرحله توضیح

معلم باید مراحل زیر را انجام دهد:

• بیان اهداف تعیین شده به دانش‌آموزان؛
• نحوه و انجام دادن عمل؛
• مطرح کردن سوالات مرتبط با درس برای دانش‌آموزان و جواب دادن از طرف آن‌ها؛

3- مرحله نمایشی

معلم در این مرحله باید روش صحیح انجام دادن کار را به دانش‌آموزان نشان دهد.

4- مرحله آزمایشی و سنجش

در این مرحله معلم باید با دریافت بازخورد مناسب از دانش‌آموزانش، اطمینان پیدا کند که آن‌ها مطالب را متوجه شده‌اند یا خیر. معلم از طریق انجام پرسش‌های کتبی و شفاهی می‌تواند این بازخورد را از طرف دانش‌آموزان دریافت کند.

مزایای روش نمایشی:

• بکارگیری اشیا حقیقی و واقعی؛
• کاربرد مناسب در مدارس فنی؛

معایب روش نمایشی:

• عدم کسب تجارب مستقیم از راه عمل؛
• تمرین و تکرار توسط دانش‌آموزان در فرآیند یادگیری در این روش؛

روش تدریس آزمایشی؛ دومین روش از انواع روش تدریس

روش تدریس آزمایشی، روش تجربی و مناسب برای دانش‌آموزان است. به این صورت که در جریان آزمایش، معلم روش را توضیح می‌دهد و سپس خود دانش‌آموز تمام مراحلش را انجام می‌دهد.

نقش معلم، صرفاً نقش راهنما و هدایت‌گر است. این روش بر اکتشاف دانش‌آموز استوار است و فعالیتی است که خود دانش‌آموز با بکارگیری تجهیزاتی که دارد در مورد مفهومی خاص تجربه کسب می‌کند.

مزایای روش آزمایشی:

• کسب یادگیری با ثبات‌تر به دلیل بکارگیری از تجارب مستقیم در فرآیند یادگیری؛
• کسب هدف‌های آموزشی و آموزش صحیح مراحل آزمایش کردن برای دانش‌آموزان؛
• ارضاء حس کنجکاوی و رشد نیروی اکتشاف و اختراع در دانش‌آموزان؛

معایب روش آزمایشی:

• صرف هزینه زیاد به دلیل فراهم کردن وسایل آزمایشی؛
• نیاز به وجود معلمان و مدرسین توانا؛
• عدم تقویت دایره لغات و مفاهیم دانش‌آموزان؛
• اجرای غلط و خطر آفرین این روش توسط دانش‌آموزان در صورت عدم کنترل دقیق؛

روش تدریس بحث گروهی

سومین روش از انواع روش تدریس فعال، روش بحث گروهی است که به نوعی شامل انواع روش تدریس مشارکتی هم می‌شود. این روش بر گفتگو روی موضوعی خاص بین تمام شرکت کنندگان بحث استوار است.

در این روش دانش‌آموزان می‌توانند عقاید و تجربیات خود را در مورد موضوع مطرح شده در کلاس، با یکدیگر در میان بگذارند. در این روش دانش‌آموزان بیش از کتاب یا معلم، باید به دنبال اصول، راه حل و نتایج یک موضوع باشند.

در اجرای این روش معلم نقش هدایتگر بحث را دارد. باید این بحث را بگونه‌ای هدایت کند که به بیراهه کشیده نشود.

این روش در مورد درس‌های تاریخ، جغرافیا، جامعه شناسی، روانشناسی، فلسفه، اقتصاد، علوم سیاسی کاملاً مناسب است.

مراحل اجرای روش بحث گروهی:

مرحله اول: آمادگی و برنامه ریزی

مرحله آمادگی و برنامه ریزی شامل مرحل زیر است:

1- انتخاب موضوع؛

2- فراهم کردن زمینه‌های مشترک بین دانش‌آموزان؛ (تمام دانش‌آموزان باید اطلاعات یکسانی داشته باشند)

3- تعیین نحوه آرایش گروه‌های شرکت در بحث؛

نحوه آرایش و تقسیم نقش در روش تدریس گروهی به شکل رهبرگروه، شاگردان، شخص مهمان و ناظر یا ارزیاب است.

مرحله دوم: روش اجرای بحث گروهی

در مرحله اجرا باید موارد زیر رعایت شود:

1- فراهم کردن امکانات و شرکت غیر مستقیم، هدایتگر و کنترلی در بحث توسط معلم؛

البته در مورد این مدل از تدریس (روش بحث گروهی) می‌توان به روش تدریس غیرمستقیم هم اشاره کرد که در آن نقش معلم بیشتر از اینکه آموزش دهنده باشد، مشاوره و راهنمای کلاس است.

2- مشخص بودن وظایف دانش‌آموزان؛

در این بخش دانش‌آموزان باید قبل از شروع کلاس مطالعه کاملی راجع به موضوع بحث داشته باشند. در حین بحث و گفتگو در کلاس به حقوق یکدیگر در زمان حرف زدن احترام بگذارند و این انتظار را نداشته باشند که همکلاسی‌هایشان حرف‌ها و استدلال‌هایشان را در طول بحث بپذیرند.

مزایای روش بحث گروهی:

• سهیم شدن دانش‌آموزان در تجربیات یکدیگر؛
• تقویت حس همکاری، اعتماد به نفس و روحیه نقادی،
• تقویت قوه مدیریت، رهبری و قوه استدلال؛
• ایجاد فرصت ارزیابی افراد از خود؛

معایب روش تدریس بحث گروهی:

• قابل اجرا نبودن در کلاس‌های پرجمعیت؛ ( جمعیت کلاس باید بین 6 تا 20 نفر باشد)
• مناسب نبودن برای دانش‌آموزان دوره ابتدایی؛
• نیاز به وجود مهارت بالا در اجرای این روش تدریس؛

 

 

روش حل مسئله؛ چهارمین روش از انواع روش تدریس 

روش تدریس حل مسئله، یکی از انواع روش تدریس نوین یا به عبارتی مسئله محور است که در این روش دانش‌آموزان با مسئله رو به رو می‌شوند و در ذهن خود راه‌حل‌های مختلف را تجسم می‌کنند.

در روش تدریس حل مسئله دانش آموزان باید مراحل زیر را انجام دهند:

1- اطلاعات زیادی از منابع مختلفی جمع آوری کنند که این اطلاعات باید معتبر و علمی باشد؛

2- فرضیه سازی کنند و برای حل مسئله چندین راه را برگزینند؛

3- فرضیه خود را براساس اطلاعات پیشین و شواهد موجود آزمایش کنند؛

4- با توجه به اطلاعات بدست آمده، نتیجه‌گیری کنند؛

معلم در این روش تدریس حل مسئله، نقش راهنما را در فرآیند تدریس دارد. اما شاگردان در این روش برای راهنمایی بیشتر دائماً با معلم در تماس‌ هستند. معلم، کتاب درسی، کتابخانه، فیلم، موزه و غیره می‌تواند منبع اطلاعاتی دانش‌آموزان باشند.

روش تدریس حل مسئله، بیشتر مناسب دانش‌آموزان دوره متوسطه اول و دوم است که ذهن  فعالی دارند و به تنهایی می‌توانند مسائل درسی‌‌شان را تا حدودی تجزیه و تحلیل کنند.

اما برای دانش‌آموزان دوره ابتدایی، آموزش باید از طریق روش تدریس معلم محور با چاشنی پرسش و پاسخ، آزمایش و بازی همراه باشد.

بطور مثال در روش تدریس ریاضی سوم ابتدایی این معلم است که باید نقش اصلی کلاس را بر عهده داشته باشد و بیشتر مراحل روش تدریس را خودش انجام دهد. بنابراین در دوره ابتدایی که معلم، هم نقش راهنما را دارد و هم نقش تدریس کننده و هدایتگر کلاس، روش حل مسئله چندان موثر نمی‌باشد.

مزایای روش حل مسئله:

• فعال بودن شاگرد؛
• داشتن احساس مسئولیت؛
• رشد تفکر انتقادی و پژوهشی در شاگرد در تمام مراحل اجرای این روش؛

معایب روش حل مسئله:

• نیاز به داشتن معلمان قوی، باتجربه و پژوهشگر؛
• نیاز به وجود امکانات فراوان در اجرای این روش؛
• محدود بودن تعداد دانش‌آموزان هر کلاس؛ ( تعداد دانش‌آموزان از 20 نفر نباید تجاوز کند)

روش تدریس الگوی پیش سازمان دهنده

این روش تدریس الگوی پیش سازمان دهنده که یکی دیگر از انواع روش تدریس است، بر روش یادگیری معنادار استوار است. یادگیری معنادار؛ یادگیری‌ است که در آن مفاهیم جدید ریشه در مفاهیم گذشته فرد دارد. در این روش مطالب از کلی به جزئی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

در روش تدریس الگوی پیش سازمان دهنده، معلم در ابتدا مطالب کلی‌تر که شامل اطلاعات قبلی دانش‌آموز است را بیان می‌کند. سپس به ارائه مطالب و مفاهیم جدید درس می‌پردازد و در آخر برای تفهیم بیشتر، مثال‌ها و نمونه‌های مرتبط با تدریسش را ارائه می‌دهد.

در الگو پیش سازمان دهنده، معلم، کتاب درسی و کلاس درس تنها شرایط و منابع آموزشی هستند.

مزایای روش پیش سازمان دهنده:

• الگو مناسب برای درس‌های نظری و الگو مناسب برای کشورهای فقیر؛
• حداکثر بهره‌وری از این روش تدریس در زمان محدود؛
• جاگیری مفاهیم و اطلاعات بطور منظم در ساخت شناسی دانش‌آموزان؛
• مناسب برای تدریس دروسی مثل ریاضی و فیزیک؛

معایب روش پیش سازمان دهنده:

• تصمیم گیری مطلق توسط معلم؛
• توجه کمتر به علایق و نیازهای شاگردان؛
• ارتباط کم بین محتوا آموزشی با زندگی واقعی دانش‌آموزان؛
• توجه کمتر به مسائل روانی، عاطفی و اجتماعی شاگردان؛

 

 

آموزش انفرادی؛ یکی از انواع روش تدریس نوین 

روش آموزش انفرادی، یکی از انواع روش تدریس نوین است که شاگردان برحسب توانایی‌های که دارند پیش می‌روند. این روش، یک متد شاگرد محوری است که در اجرای آن، روحیه استقلال طلبی شاگردان تقویت می‌شود.

انواع روش های تدریس آموزش انفرادی به شرح زیر است:

یادگیری در حد تسلط

در این روش، یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموز با زمان یادگیری او بستگی دارد. در این روش اگر تدریس عالی و مطلوب باشد وقت و زمان کمتری نیاز خواهد بود. حسن این روش این است که شاگرد در زمان کمی متوجه کفایت و ارزش خود خواهد شد.

در روش یادگیری در حد تسلط، معلم روش‌های آموزشی خود را بر اساس تفاوت‌های فردی تنظیم می‌کند.

تدریس خصوصی

مهم‌ترین عامل در این روش تدریس، توجه به علایق، زمینه‌ها و توانایی‌های شخصی دانش‌آموز است. جلسات آموزشی باید به اندازه کافی کوتاه باشد تا موجب خستگی دانش‌آموز نشود.

محیط آموزش در روش تدریس خصوصی باید برای شاگرد آشنا و در حین حال راحت و جذاب باشد.  همچنین معلم خصوصی برای ترغیب شاگرد خود می‌تواند از عوامل تقویت کننده مثبت استفاده کند.

آموزش برنامه ای

آموزش برنامه‌ای، از روش‌های آموزش انفرادی است که می‌کوشد یادگیری را با نیازهای دانش‌آموزان هماهنگ کند.

در این روش، موضوع آموزشی به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم می‌شود که این بخش‌ها، براساس دانش قبلی دانش آموز تنظیم شده است. هر بخشی که تمام می‌شود دانش‌آموز را به هدف نهایی نزدیک می‌کند.

آموزش برنامه‌ای به دو صورت خطی و شاخه ای به شرح زیر می‌باشد:

آموزش برنامه ای بصورت خطی

در این آموزش، دانش‌آموز باید تمامی بخش‌ها را مطالعه کند. برای درک بیشتر، بهتر است بخش‌های مطالعه شده را دائماً مرور نماید.

گام‌هایی که دانش‌آموز در این روش تدریس فعال باید بردارد کوتاه بوده تا بلافاصله بازخورد آن را ببیند.

آموزش برنامه ای بصورت شاخه ای

در این روش تدریس، دانش‌آموز براساس توانایی خود این آموزش را دنبال می‌کند. اگر در هر مرحله از یادگیری، به سوال پاسخ درست دهد به صورت خطی مابقی مراحل را نیز پیش می‌برد.

اما اگر شاگرد به سوال پاسخ درست ندهد به مراحل جبرانی سوق داده می‌شود. در مراحل جبرانی شاگرد با دریافت اطلاعات اضافی، اشتباه خود را تصحیح می‌کند.

آموزش بوسیله کامپیوتر

آموزش بوسیله کامپیوتر همانند روش برنامه‌ای است با این تفاوت که پیشرفت در مطالعه توسط ماشین کنترل می‌شود و به شاگرد زمانی اجازه ورود به مراحل بعدی داده می‌شود که در مرحله‌ای که قرار دارد موفق شود.

این کامپیوترها که بخشی از تکنولوژی آموزشی هستند، ماشین آموزش نامیده می‌شوند که آموزش را بطور منظم عرضه می‌کنند و موجب یادگیری منظم شاگرد و بازخورد فوری او می‌شوند.